Nhiều người gầy, ăn uống lành mạnh và chăm vận động vẫn có thể bị mỡ máu cao, gan nhiễm mỡ. Đây là hiện tượng y học gọi là MONW (Metabolically Obese, Normal Weight) – “gầy nhưng chuyển hóa như người béo phì”.
Nguyên nhân chính:
- Mỡ nội tạng ẩn: Người gầy vẫn có thể tích tụ mỡ quanh gan, tim, ruột – loại mỡ nguy hiểm gây viêm và rối loạn chuyển hóa.
- Đề kháng insulin âm thầm: Khi cơ thể giảm nhạy insulin, gan tăng sản xuất chất béo, gây tăng triglyceride và gan nhiễm mỡ.
- Yếu tố di truyền: Gene bất lợi có thể khiến gan tích mỡ dù ăn uống, vận động khoa học.
- Ăn “lành mạnh” nhưng thừa đường ẩn: Nhiều trái cây ngọt, nước ép, tinh bột trắng… làm gan sản xuất nhiều triglyceride.
- Rối loạn nội tiết và stress mạn: Suy giáp, căng thẳng kéo dài gây rối loạn mỡ máu dù không tăng cân.
- Mất cân bằng vi khuẩn đường ruột: Gây rối loạn chuyển hóa, tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ.
Nguyên tắc điều trị
- Đánh giá nguy cơ tim mạch tổng thể
- Dù BMI bình thường, người gầy có mỡ máu cao vẫn có thể nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch sớm (đặc biệt nếu có yếu tố di truyền, hút thuốc, tăng huyết áp, đái tháo đường).
- Sử dụng các thang điểm nguy cơ như ASCVD, SCORE2 để quyết định thời điểm dùng thuốc.
- Điều chỉnh lối sống trước và song song với thuốc
- Ăn ít chất béo bão hòa (<7% tổng năng lượng), tăng chất xơ hòa tan (yến mạch, đậu), bổ sung omega-3 từ cá béo.
- Tránh đường đơn, rượu bia vì dễ làm tăng triglyceride.
- Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần (cardio kết hợp kháng lực).
- Thuốc điều trị mỡ máu cao:
- Statins (Lovastatin, Atorvastatin, Rosuvastatin, Simvastatin)
- Ezetimibe
- Fibrates (Fenofibrate, Gemfibrozil)
- Omega‑3 (EPA/DHA)
- PCSK9 inhibitors (Evolocumab, Alirocumab)
Kết luận: Tình trạng “gầy nhưng rối loạn chuyển hóa” đang ngày càng phổ biến. Cần phát hiện sớm, kiểm tra định kỳ, điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt để phòng ngừa bệnh tim mạch, tiểu đường.
Trích dẫn chuyên môn:
- Rối loạn lipid ở người gầy – Heart.org, Heart UK, Mayo Clinic (org)
- Yếu tố di truyền & hội chứng tăng cholesterol bẩm sinh – StatPearls, Merck, Wikipedia Hypercholesterolemia (wikipedia.org)
- Lean Mass Hyper‑Responder – PMC (ncbi.nlm.nih.gov)
- TLC – NCEP/AHA – các hướng dẫn về thay đổi lối sống, giảm chất béo xấu (self.com)
