Mỗi năm Việt Nam có khoảng 200.000 người tử vong vì bệnh tim mạch, chiếm tới 39,5% tổng số ca tử vong toàn quốc. Có nguồn khác cho biết con số này chiếm khoảng 33%, cũng cao hơn cả ung thư (115.000 ca).
- Định nghĩa và cơ chế bệnh sinh
| Tiêu chí | Nhồi máu cơ tim (Myocardial Infarction – MI) | Ngưng tim
(Cardiac Arrest) |
Đột quỵ
(Stroke) |
| Bản chất | Hoại tử một phần cơ tim do thiếu máu nuôi kéo dài, thường do tắc nghẽn động mạch vành. | Tim đột ngột ngừng bơm máu → ngưng tuần hoàn. | Tổn thương não do gián đoạn dòng máu lên não (thiếu máu hoặc xuất huyết). |
| Nguyên nhân chính | Mảng xơ vữa động mạch vành vỡ → huyết khối → tắc mạch. | Rối loạn nhịp tim nặng (VF, VT), MI nặng, suy tim, chấn thương, điện giật… | – Thiếu máu não: tắc động mạch não (huyết khối, tắc mạch từ tim).
– Xuất huyết não: vỡ mạch máu não. |
| Cơ chế | Giảm tưới máu cơ tim → tế bào cơ tim chết. | Tim ngừng hoạt động cơ học → máu không lên não và các cơ quan. | Giảm hoặc mất cung cấp oxy và dưỡng chất cho tế bào não → chết tế bào não. |
- Triệu chứng đặc trưng
| Nhồi máu cơ tim | Ngưng tim | Đột quỵ |
| – Đau thắt ngực dữ dội, kéo dài > 20 phút, không giảm khi nghỉ hoặc dùng nitroglycerin.
– Lan ra vai, tay trái, hàm, lưng. – Vã mồ hôi, buồn nôn, khó thở. – Có thể kèm loạn nhịp. |
– Mất ý thức đột ngột.
– Không bắt được mạch cảnh. – Không thở hoặc thở ngáp cá. – Da tím tái. |
– Yếu liệt hoặc tê một bên cơ thể.
– Méo miệng, nói khó. – Mất thị lực đột ngột. – Chóng mặt, mất thăng bằng. – Thường không đau ngực. |
- Mối liên quan
- Nhồi máu cơ tim nặng có thể dẫn đến ngưng tim (do rung thất hoặc vô tâm thu).
- Ngưng tim nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ gây tổn thương não, có thể giống hậu quả của đột quỵ nhưng nguyên nhân khác.
- Đột quỵ không nhất thiết liên quan đến tim, nhưng bệnh tim mạch (như rung nhĩ) là yếu tố nguy cơ.
- Xử trí cấp cứu
| Nhồi máu cơ tim | Ngưng tim | Đột quỵ |
| – Gọi cấp cứu 115.
– Cho bệnh nhân nghỉ, thở oxy. – Có thể dùng aspirin nhai (nếu không dị ứng, không chống chỉ định). – Đưa vào bệnh viện để can thiệp mạch vành sớm. |
– Gọi cấp cứu 115.
– Tiến hành hồi sinh tim phổi (CPR) ngay. – Dùng máy khử rung tim tự động AED nếu có. |
– Gọi cấp cứu 115.
– Đưa đến bệnh viện có đơn vị đột quỵ. – Không tự ý dùng thuốc hạ huyết áp hoặc aspirin trước khi xác định loại đột quỵ. – Thời gian vàng: < 4,5 giờ với nhồi máu não. |
Tài liệu tham khảo:
1. American Heart Association. Heart Attack, Cardiac Arrest, and Stroke – Differences. AHA, 2024. https://www.heart.org
2. Thygesen K, et al. Fourth Universal Definition of Myocardial Infarction (2018). Circulation. 2018;138(20):e618–e651.
https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000000617
3. Nolan JP, et al. European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2021. Resuscitation. 2021;161:1–60.
https://www.resuscitationjournal.com/article/S0300-9572(21)00065-4/fulltext
4. Powers WJ, et al. 2021 Guideline for the Prevention of Stroke in Patients With Stroke and Transient Ischemic Attack. Stroke. 2021;52(7):e364–e467.
https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/STR.0000000000000375
